Dit keer een verhaal van Sheila, begeleider bij Ipse de Bruggen, aan de hand van haar werkpraktijk. Zeggenschap gaat ook over vragen als: hoe kunnen we vertrouwen en verantwoordelijkheid integreren in onze samenwerkingsrelatie met cliënten en betrokkenen? Wat is de juiste balans tussen autonomie en vrijheidsbeperking voor mensen met een verstandelijke beperking, bijvoorbeeld als het gaat om het plaatsen van een tatoeage? Deze vragen vormen de kern van onze zoektocht naar een ethische en respectvolle benadering binnen de zorg.
Vliegende dino
Henriette valt op. Een mooi, jong meisje met helderblauwe, dromerige ogen en met een obsessie voor de film Ice Age. En dan vooral die film met dino’s, deel 3. Maar Henriette is ook een bang meisje. Een meisje dat de wereld om haar heen vaak eng vindt. Je leert haar niet zomaar kennen, maar door haar nabijheid te bieden en vooral ook veel warmte, kregen Sheila en Henriette een hele goede band. Henriette gaf steeds beter aan wat ze wilde. Zoals in 2016…
Sheila vertelt haar verhaal: “Bij ons in het team zijn er collega’s die hun lichaam versierd hebben met tatoeages. Henriette houdt ervan om de ‘plaatjes’ aandachtig te bestuderen en heeft hierbij oog voor elk detail. Op een dag komt ze naar me toe: “Ik wil het ook”. “Wat wil je ook, Henriette”? “Een dino, hier”. Henriette wijst naar haar arm.
Als ik Henriette naar bed breng, moet ik altijd wat vertellen over haar vliegende dino. Deze verhalen moeten vooral gek zijn en de dino moet vooral veel medische dingen meemaken, zoals op de rode sofa liggen bij de psychiater, een stoma krijgen, in de gevangenis belanden. Dat soort dingen.
Haar keuze voor een tatoeage van een vliegende dino vind ik dus niet vreemd. Als begeleider van Henriette sta ik nu wel voor een aantal dilemma’s. Eerder heeft Henriette gaatjes laten prikken in haar oren en ze was toen erg geschrokken van de pijn. Overziet ze wel wat er bij een tatoeage komt kijken en kan ze dit aan? En wat als ze spijt krijgt?
En eigenlijk is er ook sprake van een ethisch dilemma. In de gehandicaptenzorg hebben we daar regelmatig mee te maken. We moeten telkens kijken naar wat het beste evenwicht is tussen autonomie en vrijheidsbeperking, waarin persoonlijke en professionele normen en waarden, wet- en regelgeving, visie en beleid van de instelling en beroepscodes een rol spelen. Perspectieven van betrokken partijen (in dit geval van die mij als begeleider, van Henriette, van haar vader en die van de wet- en regelgeving) kunnen verschillen. Dit maakt het vinden van een oplossing niet gemakkelijk.
Maar Henriette blijft ernaar vragen, bekijkt alle tatoeages van het personeel aandachtig en zegt dan steeds weer: “dino, hier”. En ze wijst naar haar arm. Als de decembermaand aanbreekt, lijkt het me een goed idee om plak- en glittertatoeages te geven voor Sinterklaas. Als Henriette haar cadeau opent, verschijnt er een lach van oor tot oor en de wens voor een echte tatoeage groeit alleen maar meer! Ik weet dat ik er met plakplaatjes niet onderuit ga komen. Dus samen met collega’s onderzoek ik de mogelijkheden voor een echte tatoeage. Ik vraag toestemming aan haar vader en gelukkig krijg ik die.
Ik wil Henriette voorbereiden op alles wat er bij het zetten van een tatoeage komt kijken. We kijken samen regelmatig naar YouTube filmpjes tijdens mijn diensten. Henriette kijkt aandachtig naar de filmpjes en wordt er nog enthousiaster van. Ook kiezen we een plaatje uit van de dino die ze wil. Henriette is helemaal blij en neemt meteen het plaatje van de door haar uitgekozen vliegende dino mee naar haar kamer. De dagen erna laat ze iedereen op de woning het plaatje zien van de vliegende dino die ze heeft uitgekozen. Henriette weet helemaal hoe het plaatsen van een tatoeage gaat en kan het tot in details vertellen. Ze doet zelfs het geluid na van de trillende tattoomachine.
Een paar dagen later is de tatoeage gezet. De dino is gezet door ‘Meneer Tattoo Ed’, zoals Henriette hem noemt. Deze meneer heeft ervaring met mensen met een verstandelijke beperking, om deze reden hebben we hem uitgekozen. Hij vertelde in het voorgesprek, dat ik samen met mijn collega Rosanne met hem had, dat we alles stap voor stap konden doen. Hij stond overal voor open. “En als het alleen bij een stip blijft, dan hebben jullie het geprobeerd”, zei hij.
Henriette was van tevoren duidelijk gespannen. Gezonde spanning wel te verstaan! En eerlijk gezegd, waren Rosanne en ik net zo gespannen. Zal ze het echt gaan doen? Meneer Tattoo Ed doet inderdaad alles stap voor stap en laat Henriette voelen dat het apparaat met de naald trilt. Henriette reageert hier goed op! Met de arm die ze nog vrij heeft, knijpt ze mij stevig in de mijne. “Doorgaan”, zei ze.
“Goedgekeurd?”, vraagt Tattoo Ed. “Ja!”, antwoordt Henriette hard en oh wat is ze blij. Voordat we met onze ogen kunnen knipperen staat ze bij de spiegel. De lach die ik bij haar zie, zal ik never nooit meer vergeten! Daar doen we het toch voor?!
Vandaag de dag, acht jaar later, bewondert ze haar tattoo wel een aantal keer per dag. Ook de foto’s en de filmpjes die ik heb gemaakt tijdens het zetten, worden keer op keer weer bekeken. Wat is ze nog steeds ontzettend blij met haar tatoeage van de vliegende dino. En wat ben ik trots dat ik deel heb mogen uitmaken van dit mooie moment in haar leven!”